روبلاکس: اعتیاد، قمار پنهان و خطراتی که نوجوان شما را تهدید می‌کند
والدین گرامی، اگر فرزند شما ساعت‌ها غرق تبلت یا کامپیوتر است و نام «روبلاکس» (Roblox) را مدام تکرار می‌کند، این مقاله برای شما نوشته شده است. تحلیل‌های ارائه شده در این مقاله، ریشه در بینش متخصصانی چون کوین رابرتز، نویسنده کتاب «معتاد سایبری» (Cyber Junkie) و سایر پیشگامان حوزه اعتیادهای رفتاری دارد. این متخصصان هشدار می‌ده دهند که؛ روبلاکس یک بازی ساده، مانند بازی‌هایی که ما در دوران کودکی تجربه کردیم، نیست.
فرزند شما در یک «متاورس» یا دنیای موازی بی‌پایان زندگی می‌کند. روبلاکس یک پلتفرم است که میلیون‌ها بازی کوچک، که توسط خود کاربران (اغلب نوجوانان) ساخته شده‌اند، در آن قرار دارد. درک پیچیدگی‌های این پلتفرم، اولین گام برای محافظت از فرزندتان در برابر اعتیاد و آسیب‌های پنهان آن است.
چرا روبلاکس تا این حد اعتیادآور است؟
سازوکار اعتیاد در روبلاکس چندلایه و بسیار هوشمندانه طراحی شده است.
اقیانوس بی‌پایان تجربیات
یک بازی عادی، شروع و پایان مشخصی دارد. اما روبلاکس هرگز «تمام» نمی‌شود. نوجوان شما می‌تواند در یک لحظه، مدیر یک رستوران در بازی (Work at a Pizza Place) باشد، لحظه‌ای بعد در یک بازی ترسناک (Doors) هیجان را تجربه کند و سپس در یک شبیه‌ساز زندگی (Brookhaven) غرق شود. این تنوع بی‌پایان، مغز را در حالت «جستجوی دائمی برای تازگی» نگه می‌دارد و چرخه دوپامین را به شدت فعال می‌کند.
هویت مجازی؛ آواتار، آینه عزت نفس
هسته مرکزی روبلاکس، «آواتار» فرزند شماست. این آواتار، «خودِ ایده‌آل» او در دنیای دیجیتال است. در دنیای واقعی، نوجوان ممکن است با ظاهر خود یا محبوبیتش در مدرسه مشکل داشته باشد، اما در روبلاکس، او می‌تواند با خرج کردن پول مجازی بازی به نام «روباکس» (Robux) دقیقاً همانی باشد که آرزو دارد.
مثال؛ شاید برای شما عجیب باشد که فرزندتان اصرار دارد معادل پانصد هزار تومان پول واقعی را برای یک کلاه یا شمشیر مجازی خرج کند. دلیل این است که ارزش و عزت نفس او به این آواتار گره خورده است. قطع کردن بازی برای او به معنای «مرگ اجتماعی» یا حمله به هویتی است که برایش هزینه کرده است.
فشار اجتماعی و ترس از دست دادن (FOMO)
نوجوانان برای «بازی کردن با دوستانشان» وارد روبلاکس می‌شوند. آن‌ها در محیط‌های بازی با هم چت می‌کنند، همکاری می‌کنند و هویت گروهی می‌سازند. اگر فرزند شما آنلاین نباشد، از رویدادها، گفتگوها و آیتم‌های جدیدی که دوستانش به دست می‌آورند، جا می‌ماند.
مثال؛ وقتی شما می‌گویید «بازی را خاموش کن»، از دید نوجوان، شما نمی‌گویید «بازی را خاموش کن»؛ شما می‌گویید «از مهمانی‌ای که همه دوستانت در آن هستند، بیرون بیا». این «ترس از عقب ماندن اجتماعی»، اهرمی قدرتمند است که او را مجبور به بازگشت مداوم می‌کند.
خطرات پنهان؛ توهم ایمنی در دنیای بلوکی
بزرگترین اشتباه والدین این است که با دیدن گرافیک ساده و بلوکی (شبیه لِگو)، تصور می‌کنند روبلاکس یک محیط امن و کودکانه است. این یک نقاب خطرناک است.
نقش‌آفرینی عمیق و «قرارهای آنلاین»
بسیاری از محبوب‌ترین بازی‌ها، شبیه‌ساز زندگی هستند. نوجوانان در این بازی‌ها نقش‌آفرینی (Role-Playing) می‌کنند. آن‌ها نقش والدین، نوزاد یا دانش‌آموز را بر عهده می‌گیرند. این فرهنگ، منجر به پدیده‌ای رایج به نام «Online Dating» (یا به اصطلاح خودشان OD’ing) شده است.
مثال؛ دو نوجوان در بازی «Brookhaven» با هم «دوست» می‌شوند، خانواده مجازی تشکیل می‌ده دهند و روابط عاطفی برقرار می‌کنند. این روابط، بار عاطفی کاملاً واقعی دارند. یک «قطع رابطه» مجازی می‌تواند به اندازه یک طرد شدن واقعی در مدرسه، برای نوجوان شما آسیب‌زا باشد.
گوشه‌های تاریک؛ بازی‌های کاندو (Condo Games)
این خطرناک‌ترین بخش ماجراست. بازی‌هایی وجود دارند که به طور خاص برای دور زدن قوانین نظارتی روبلاکس و ایجاد فضایی برای «فعالیت‌های جنسی مجازی» و نقش‌آفرینی اروتیک ساخته می‌شوند. این بازی‌ها به سرعت توسط پلتفرم حذف می‌شوند، اما با همان سرعت و با نام‌های جدید دوباره ظاهر می‌گردند و شکارچیان آنلاین (Predators) از آن‌ها برای هدف قرار دادن کودکان استفاده می‌کنند.
اکوسیستم خارجی؛ خطر واقعی در دیسکورد (Discord) است
این مهم‌ترین نقطه‌کور والدین است. شما ممکن است تمام تنظیمات ایمنی روبلاکس را فعال کنید، اما جامعه واقعی روبلاکس در «دیسکورد» (Discord) زندگی می‌کند. دیسکورد یک پلتفرم چت صوتی و متنی است که تقریباً هیچ نظارتی بر آن وجود ندارد.
مثال؛ نوجوان شما پس از پیدا کردن یک بازی محبوب، بلافاصله به سرور دیسکورد آن بازی می‌پیوندد.
قلدری‌های شدید، محتوای بزرگسالان و ارتباطات کنترل‌نشده، در دیسکورد رخ می‌دهد، در حالی که شما تصور می‌کنید فرزندتان فقط در حال انجام یک بازی بلوکی ساده است.
اقتصاد پنهان؛ قمار، کار اجباری و کلاهبرداری
روبلاکس یک اقتصاد کامل دارد و فرزند شما در آن سه نقش ناخواسته ایفا می‌کند.
۱. نوجوان به عنوان «قمارباز» (مکانیسم لوت‌باکس)
در بسیاری از بازی‌های محبوب، نوجوانان «روباکس» را صرف خرید «صندوقچه‌های شانس» یا «تخم‌مرغ‌های شانسی» می‌کنند.
مثال؛ در بازی فوق‌العاده محبوب «Adopt Me!»، فرزند شما یک تخم‌مرغ شانسی می‌خرد. او نمی‌داند در ازای پولش، یک حیوان خانگی «معمولی» دریافت می‌کند یا یک حیوان «افسانه‌ای» بسیار کمیاب. این مکانیسم، دقیقاً مشابه «اسلات‌ماشین» و قمار عمل می‌کند و مغز نوجوان را برای اعتیاد به قمار در آینده آماده می‌سازد.
۲. نوجوان به عنوان «کارگر رایگان» (رویای DevEx)
بسیاری از بازی‌های روبلاکس توسط نوجوانان ساخته می‌شوند. روبلاکس این رویا را می‌فروشد که اگر بازی محبوبی بسازید، می‌توانید «روباکس» به دست آورید و آن را به پول واقعی تبدیل کنید (برنامه DevEx).
مثال؛ نوجوان شما به جای بازی، ساعت‌ها در حال «ساختن» بازی است، به امید کسب درآمد. اما این یک سیستم بسیار استثمارگرانه است که در آن، تنها درصد ناچیزی به درآمد واقعی می‌رسند و مابقی، نیروی کار رایگان برای این پلتفرم عظیم هستند.
۳. نوجوان به عنوان «هدف کلاهبرداری» (Scams)
هر جا اقتصاد باشد، کلاهبرداری هم وجود دارد. نوجوانان دائماً در معرض لینک‌های فیشینگ («برای دریافت روباکس رایگان اینجا کلیک کن») هستند که هدفشان دزدیدن حساب کاربری و آیتم‌های ارزشمند آنهاست. از دست دادن حسابی که ماه‌ها برای آن زحمت کشیده‌اند، می‌تواند منجر به پریشانی عاطفی شدید شود.
آسیب‌های عمیق روانی؛ تخریب آینده
خطرناک‌ترین میراث روبلاکس، تأثیرات بلندمدت آن بر مغز و روان نوجوان است.
نابودی «تاب‌آوری در برابر ملال»
روبلاکس مغز را در یک «اقتصاد مبتنی بر پاداش فوری» غرق می‌کند. حوصله سر رفتن غیرممکن است. اگر یک بازی خسته‌کننده شود، با یک کلیک به دنیایی جدید می‌روید. پاداش‌ها فوری و مداوم هستند.
اما دنیای واقعی بر اساس «پاداش تأخیری» کار می‌کند. مثال؛ انجام تکالیف مدرسه، نیازمند ساعت‌ها تلاش برای کسب یک نمره خوب (پاداش تأخیری) است. مغزی که به پاداش‌های فوری روبلاکس معتاد شده، دیگر «توان» تحمل این سختی را ندارد. مدرسه، مطالعه و کارهای واقعی، به شکلی غیرقابل تحمل «کسل‌کننده» به نظر می‌رسند. این پلتفرم در حال نابودی «عضله صبر» در فرزند شماست.
اعوجاج زمان و دام چند پلتفرمی
مثال؛ شما با فرزندتان بر سر «پنج دقیقه دیگر» می‌جنگید. او اغلب دروغ نمی‌گوید؛ او قربانی «اعوجاج زمان» (Time Distortion) است. در حالت «غرقگی» در بازی، مغز ردیابی زمان را متوقف می‌کند و دو ساعت مانند پانزده دقیقه احساس می‌شود. همچنین به یاد داشته باشید روبلاکس روی گوشی، تبلت، کامپیوتر و کنسول (Xbox) در دسترس است. گرفتن گوشی، مشکلی را حل نمی‌کند؛ نوجوان بلافاصله بازی را روی دستگاه دیگری ادامه می‌دهد.
راهکار چیست؟ از «پلیس» به «مربی» تغییر کنید
ممنوعیت کامل در مورد اعتیاد، فقط منجر به پنهان‌کاری و جنگ دائمی می‌شود. ما نیازمند «مدیریت هوشمندانه» هستیم.
۱. از مصرف‌کننده به «خالق» هدایت کنید (فرصت طلایی)
روبلاکس یک روی دیگر هم دارد؛ ابزار رایگان «Roblox Studio». این یک موتور بازی‌سازی کامل است که نوجوان شما می‌تواند با آن برنامه‌نویسی (با زبان Lua) و طراحی بازی را یاد بگیرد.
مثال؛ به جای جنگیدن، به او بگویید: «تو که اینقدر این بازی‌ها را دوست داری، بیا با هم یاد بگیریم چطور خودمان یکی بسازیم». این کار، اعتیاد منفعلانه را به یک «مهارت» فعال، خلاقانه و آینده‌دار در حوزه STEM (علوم و مهندسی) تبدیل می‌کند.
۲. «تنظیم‌گری مشترک» را اجرا کنید
هدف، «کنترل» فرزندتان نیست، «توانمندسازی» اوست. شما نمی‌توانید نگهبان همیشگی باشید، اما می‌توانید مربی باشید.
بازی کنید؛ برای یک بار هم که شده، کنار او بنشینید و بخواهید دنیایش را به شما نشان دهد. این کار پل ارتباطی می‌سازد.
قوانین را توضیح دهید؛ به جای «روباکس ممنوع»، بگویید: «من در مورد سیستم تخم‌مرغ‌های شانسی نگرانم، چون شبیه قمار است. بیا با هم یک سقف ماهانه مشخص برایش بگذاریم، درست مثل پول توجیبی».
تاب‌آوری دیجیتال بسازید؛ با او در مورد کلاهبرداری‌ها، خطرات دیسکورد و اینکه «ارزش» او به آیتم‌های آواتارش نیست، به صورت فعال گفتگو کنید.
سخن پایانی
روبلاکس یک پدیده پیچیده است. وظیفه شما ترسیدن از این اطلاعات نیست؛ وظیفه شما «مجهز شدن» با این آگاهی است. هدف نهایی این است که وقتی شما در اتاق نیستید، فرزندتان به دلیل «آگاهی» که شما به او داده‌اید، بتواند تصمیم درست را بگیرد، نه به دلیل «ترسی» که شما در او ایجاد کرده‌اید.
شما تنها نیستید؛ گام بعدی برای والدین آگاه
والدین گرامی، خواندن این مقاله و آگاه شدن از این پیچیدگی‌ها، گام اول و حیاتی بود. اما «دانستن» به تنهایی کافی نیست. دنیای دیجیتال فرزند شما هر روز در حال تغییر است و اینفلوئنسرها، الگوریتم‌ها و بازی‌های جدید، دائماً در حال ایجاد چالش‌های تازه‌اند.
شاید احساس می‌کنید از نوجوان خود عقب افتاده‌اید. شاید هر روز بر سر زمان استفاده از دستگاه‌ها در خانه «جنگ» دارید و از این درگیری بیهوده خسته شده‌اید.
واقعیت این است که ما نمی‌توانیم با ابزارهای «دیروز»، چالش‌های «امروز» را مدیریت کنیم. اگر می‌خواهید به جای یک «پلیس خسته»، به یک «راهنمای مقتدر» برای فرزندتان تبدیل شوید، باید سواد دیجیتال خود را همگام با او ارتقا دهید.
به همین دلیل، شما را به دوره آموزشی «پایان جنگ هر روزه گوشی» دعوت می‌کنم.
در این دوره، ما فراتر از معرفی بازی‌ها می‌رویم. ما یاد می‌گیریم که چگونه بدون فریاد و تهدید، مرزهایی سالم و قاطع تعیین کنیم. می‌آموزیم که چگونه ریشه‌های روان‌شناختی وابستگی نوجوان به این فضاها را درک کنیم و مهم‌تر از همه، یاد می‌گیریم چگونه ارتباط عمیق‌تری با فرزندمان بسازیم تا دنیای واقعی برای او جذاب‌تر از دنیای مجازی شود.
اجازه ندهید شکاف دانشی بین شما و فرزندتان، او را در معرض خطراتی قرار دهد که می‌توانستید از آن‌ها پیشگیری کنید. برای محافظت از آینده تحصیلی، اجتماعی و روانی نوجوان خود، همین امروز برای ارتقای آگاهی خود اقدام کنید.
